Khi thế giới kinh doanh đối mặt với những thay đổi không ngừng từ biến đổi khí hậu, di cư lao động đến trí tuệ nhân tạo, việc bảo vệ quyền của người lao động tại nơi làm việc trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Tổ chức Trách nhiệm Xã hội Quốc tế (SAI) đã chính thức công bố kế hoạch phát hành SA8000:2026, phiên bản cập nhật đầy tham vọng của tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội được ứng dụng rộng rãi nhất thế giới. Đây không chỉ là một bản sửa đổi thông thường mà là cuộc cách mạng toàn diện nhằm đáp ứng những thách thức mới của môi trường làm việc hiện đại và tương lai.
Mục lục
Tại sao SA8000 cần phải sửa đổi vào thời điểm này?
Từ khi SA8000:2014 được công bố cách đây gần một thập kỷ, bối cảnh kinh doanh toàn cầu đã trải qua những biến đổi sâu sắc. Các cơ chế quản lý và khuôn khổ quốc tế về hiệu quả xã hội đã có những tiến bộ vượt bậc, đặc biệt là sự ra đời của Nguyên tắc Hướng dẫn của Liên Hợp Quốc về Kinh doanh và Nhân quyền, Hướng dẫn của OECD về Thẩm định của các Doanh nghiệp Đa quốc gia, cũng như Chỉ thị về Thẩm định Tính bền vững Doanh nghiệp (CSRDDD) của EU và các luật tương tự trên toàn thế giới.
Những thay đổi này không chỉ dừng lại ở mặt pháp lý mà còn thể hiện qua cách mọi người tìm kiếm, tiếp cận và thực hiện công việc. Từ xu hướng làm việc từ xa đến ảnh hưởng của công nghệ AI, tất cả đều đòi hỏi một khuôn khổ tiêu chuẩn linh hoạt và toàn diện hơn. SAI nhận thức rằng để tiếp tục đóng vai trò tiên phong trong việc bảo vệ quyền lao động, SA8000 cần phải tiến hóa để phản ánh chính xác thực tế của thế giới hiện tại và tương lai.
Động lực chính thúc đẩy việc sửa đổi này chính là mong muốn tăng cường sự liên kết và hài hòa với các khuôn khổ hàng đầu khác, đồng thời tăng tính rõ ràng và khả năng sử dụng của Tiêu chuẩn. Mục tiêu cuối cùng là một lần nữa đặt ra tiêu chuẩn mới cho công việc tử tế trên phạm vi toàn cầu.
Những đột phá quan trọng trong phiên bản mới SA8000:2026
- Tầm nhìn toàn cầu và phạm vi ứng dụng mở rộng
SA8000:2026 không còn chỉ tập trung vào các tổ chức riêng lẻ mà mở rộng tầm nhìn toàn cầu để hướng dẫn các đối tượng thuộc khu vực công, xã hội dân sự và tư nhân thuộc mọi loại hình và ở mọi cấp độ trong chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này đồng nghĩa với việc tiêu chuẩn mới sẽ có khả năng áp dụng rộng rãi hơn, từ các tập đoàn đa quốc gia đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí cả các tổ chức phi lợi nhuận.
Phạm vi mở rộng này không chỉ thể hiện ở quy mô tổ chức mà còn ở cách tiếp cận đối với người lao động. SA8000:2026 làm rõ rằng phạm vi hệ thống quản lý của một tổ chức phải bao gồm tất cả người lao động mà tổ chức đó có tác động, trực tiếp hoặc gián tiếp, không chỉ những người được tổ chức tuyển dụng trực tiếp.
- Khung tích cực và tiêu chí dựa trên kết quả
Một trong những thay đổi căn bản nhất của SA8000:2026 là việc chuyển từ khung tiêu cực sang khung tích cực. Thay vì tập trung vào việc không tuân thủ như các phiên bản trước, SA8000:2026 nhấn mạnh vào hiệu suất – những gì các tổ chức nên làm để hoàn thành nghĩa vụ tôn trọng quyền của người lao động.
Tiêu chuẩn mới tránh quy định tổ chức phải đáp ứng các tiêu chí, thay vào đó mô tả các kết quả phải đạt được. Chẳng hạn, thay vì cấm sử dụng hợp đồng lao động nhất định, SA8000:2026 xác định các đặc điểm của việc sử dụng phù hợp của chúng, bao gồm việc được đo lường và dựa trên bằng chứng, phù hợp với Tiêu chuẩn, hỗ trợ quyền của người lao động đối với mức sống khá, đảm bảo an toàn và lành mạnh, minh bạch, có thể dự đoán và thuận tiện cho nhân viên.
- Hệ thống chấm điểm lũy tiến
SA8000:2026 giới thiệu một cách tiếp cận hoàn toàn mới thông qua hệ thống chấm điểm lũy tiến. Điều này cho phép các tổ chức ở mọi cấp độ, dựa trên bối cảnh và trách nhiệm cụ thể của mình, hiểu rõ hiệu suất và mức độ trưởng thành hiện tại của mình, cũng như cách thức cải thiện.
Hệ thống này đặc biệt có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoặc những tổ chức mới bắt đầu hành trình trách nhiệm xã hội. Thay vì phải đáp ứng ngay toàn bộ yêu cầu nghiêm ngặt, họ có thể bắt đầu từ mức cơ bản và dần dần nâng cao hiệu suất theo thời gian.
- Cấu trúc hệ thống quản lý được tái cấu trúc
SA8000:2026 đã tinh chỉnh khuôn khổ hệ thống quản lý để làm rõ hơn và có cấu trúc hơn về cách các tổ chức có thể chứng minh các thực hành hệ thống quản lý tốt. Cấu trúc mới được sắp xếp lại để minh họa rõ ràng các bước mà tổ chức cần thực hiện trong quá trình phát triển và triển khai hệ thống.
Hệ thống quản lý mới bao gồm mười yếu tố chính, từ cam kết và sự tham gia của lãnh đạo, sự tham gia của người lao động và các bên liên quan, đến việc xác định bối cảnh và rủi ro, thiết lập chính sách và mục tiêu, triển khai và giám sát, cho đến báo cáo và cải tiến liên tục. Mỗi yếu tố được thiết kế để tương hỗ và hỗ trợ lẫn nhau, tạo thành một hệ thống quản lý toàn diện và hiệu quả.
- Tích hợp và làm rõ trách nhiệm
Một trong những điểm nổi bật của SA8000:2026 là việc làm rõ trách nhiệm của tổ chức trong việc áp dụng phương pháp tiếp cận tích hợp. Tiêu chuẩn mới yêu cầu các tổ chức chủ động ngăn ngừa, giảm thiểu và khắc phục các rủi ro và tác động liên quan đến công việc tử tế mà họ gây ra, góp phần gây ra hoặc có liên quan trực tiếp thông qua các mối quan hệ kinh doanh của họ.
Điều này phù hợp với Nguyên tắc hướng dẫn của Liên hợp quốc về kinh doanh và nhân quyền và thể hiện sự tiến hóa của tư duy về trách nhiệm doanh nghiệp từ việc chỉ quan tâm đến hoạt động nội bộ sang việc có trách nhiệm với toàn bộ hệ sinh thái kinh doanh.
- Yếu tố việc làm bền vững được tái tổ chức
SA8000:2026 đã tái cấu trúc các yếu tố việc làm bền vững theo hướng tích cực hơn. Thay vì tập trung vào những gì không được làm, tiêu chuẩn mới nhấn mạnh vào những kết quả tích cực mà các tổ chức nên hướng tới.
Từ tám yếu tố ban đầu, SA8000:2026 được tổ chức thành bảy lĩnh vực chính: Bảo vệ trẻ em và lao động trẻ, Quyền tự do lập hội và quyền thương lượng tập thể, Tuyển dụng và việc làm tự do và công bằng, Giờ làm việc và tiền lương hợp lý, Tự do khỏi sự phân biệt đối xử, Sức khỏe và an toàn, và Quyền riêng tư.
Mỗi lĩnh vực được thiết kế để phản ánh một cách toàn diện các khía cạnh của việc làm tử tế, từ việc bảo vệ những nhóm dễ bị tổn thương đến việc đảm bảo điều kiện làm việc công bằng và an toàn cho tất cả mọi người.
Lộ trình chuyển đổi từ SA8000:2014 sang SA8000:2026
- Giai đoạn chuẩn bị và triển khai ban đầu
Quá trình chuyển đổi sang SA8000:2026 được SAI thiết kế một cách thực tế, đảm bảo các tổ chức có đủ thời gian chuẩn bị và thích ứng. Từ ngày 1/1/2026, các tổ chức chứng nhận được công nhận sẽ có tùy chọn bắt đầu cung cấp dịch vụ đánh giá và chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2026.
Giai đoạn tùy chọn này kéo dài đến ngày 1/7/2026, khi tất cả các tổ chức chứng nhận được công nhận đều được yêu cầu bắt đầu cung cấp dịch vụ đánh giá và chứng nhận theo Tiêu chuẩn mới. Trong suốt năm 2026, các tổ chức chứng nhận vẫn có thể tiếp tục cung cấp dịch vụ theo SA8000:2014, tạo điều kiện cho việc chuyển đổi diễn ra một cách thuận lợi.
- Hoàn thành yêu cầu đào tạo và tự đánh giá
Một điểm quan trọng trong lộ trình chuyển đổi là yêu cầu tất cả các tổ chức được chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 phải hoàn thành chương trình Tự đánh giá và Đào tạo SA8000:2026 vào cuối năm 2026. Đây là bước đầu tiên quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang Tiêu chuẩn mới.
Chương trình đào tạo này không chỉ giúp các tổ chức hiểu rõ những thay đổi trong tiêu chuẩn mà còn cung cấp các công cụ và hướng dẫn cần thiết để triển khai hiệu quả. Việc tự đánh giá cho phép các tổ chức xác định khoảng cách hiện tại của mình so với yêu cầu mới và xây dựng kế hoạch cải tiến phù hợp.
- Chuyển đổi hoàn toàn
Từ ngày 1/1/2027, tất cả các chứng nhận mới và chứng nhận lại phải tuân thủ Tiêu chuẩn SA8000:2026. Đây là mốc quan trọng đánh dấu việc chuyển đổi chính thức sang tiêu chuẩn mới cho tất cả hoạt động chứng nhận mới.
Cuối cùng, đến ngày 31/12/2028, tất cả các tổ chức phải được chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2026 để tiếp tục tham gia hệ thống. Điều này đảm bảo rằng sau ba năm chuyển đổi, toàn bộ hệ sinh thái SA8000 sẽ vận hành theo tiêu chuẩn mới thống nhất.
Hướng dẫn chuyển đổi sang SA8000:2026 cho từng nhóm doanh nghiệp
- Các tổ chức được chứng nhận hoặc tái chứng nhận vào năm 2022 (dự kiến tái chứng nhận vào năm 2025)
Các tổ chức đã được chứng nhận hoặc tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 vào năm 2022 phải được tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 vào năm 2025 để tiếp tục tham gia hệ thống. Ngoài ra, các tổ chức này phải hoàn thành Chương trình Tự đánh giá và Đào tạo SA8000:2026 trước ngày 31/12/2026. Nếu các tổ chức này quyết định tiếp tục tham gia hệ thống, họ phải được tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2026 trước ngày 31/12/2028.
- Các tổ chức được chứng nhận hoặc tái chứng nhận vào năm 2023 (dự kiến tái chứng nhận vào năm 2026)
Các tổ chức được chứng nhận hoặc tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 vào năm 2023 sẽ phải tái chứng nhận vào năm 2026. Các tổ chức này có thể chọn tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 hoặc SA8000:20206.
Các tổ chức lựa chọn chứng nhận lại theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 sẽ cần phải chứng nhận lại theo Tiêu chuẩn SA8000:2026 sớm nhất có thể — trước ngày 31/12/2028 — để tiếp tục tham gia hệ thống.
- Các tổ chức được chứng nhận hoặc tái chứng nhận vào năm 2024 (dự kiến tái chứng nhận vào năm 2027)
Các tổ chức đã chứng nhận hoặc tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 vào năm 2024 và đủ điều kiện tái chứng nhận trước ngày 1/1/2027 có thể lựa chọn tái chứng nhận vào năm 2026 theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 hoặc SA8000:2026. Các tổ chức lựa chọn tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 sẽ cần phải tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2026 sớm nhất có thể, chậm nhất là ngày 31/12/2028, để tiếp tục được chứng nhận trong hệ thống.
Các tổ chức được chứng nhận hoặc tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 vào năm 2024 KHÔNG đủ điều kiện tái chứng nhận trước ngày 1/1/2027 phải tái chứng nhận theo SA8000:2026 vào năm 2027 để tiếp tục tham gia hệ thống.
- Các tổ chức được chứng nhận hoặc đang tìm kiếm chứng nhận vào năm 2025
Các tổ chức đã được chứng nhận hoặc đang tìm kiếm chứng nhận vào năm 2025 phải được chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014. Các tổ chức này phải hoàn thành Chương trình Tự đánh giá và Đào tạo SA8000:2026 trước ngày 31/12/2026. Các tổ chức này phải tái chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2026 trước ngày 31/12/2028 để tiếp tục tham gia hệ thống.
- Các tổ chức tìm kiếm chứng nhận vào năm 2026
Các tổ chức muốn được chứng nhận vào năm 2026 có thể chọn chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 hoặc SA8000:2026.
Các tổ chức lựa chọn chứng nhận theo Tiêu chuẩn SA8000:2014 sẽ cần phải chứng nhận lại theo Tiêu chuẩn SA8000:2026 sớm nhất có thể-trước ngày 31/12/2028-để tiếp tục tham gia hệ thống.
—————————————————————————————————-
Thời điểm hiện tại chính là lúc các doanh nghiệp cần hành động. Việc bắt đầu chuẩn bị từ bây giờ sẽ đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra một cách suôn sẻ, không gây gián đoạn hoạt động kinh doanh và duy trì được mối quan hệ tin cậy với khách hàng và đối tác. Hãy liên hệ với các chuyên gia tư vấn của Thư Viện Tiêu Chuẩn theo số Hotline: 0948.690.698 hoặc Email: thuvientieuchuan.org@gmail.com để bắt đầu hành trình chuyển đổi thành công sang phiên bản SA8000:2026, góp phần xây dựng một thế giới lao động công bằng và bền vững hơn.
* Các thông tin trong bài viết được cập nhập từ website chính thức của Tổ chức SAI (https://sa-intl.org/)
